9|11 onzin

Bert Ernste

September 2006

Met enige verbijstering heb ik deze dagen gevolgd wat de media te vertellen hadden over het vijfjarige jubileum van de aanslagen op het World Trade Centre in New York. Er was veel aandacht voor de herdenkingen (vaak zelfs opening van het nieuws) en achtergrondreportages met ronkende uitspraken over “de dag dat de wereld voorgoed veranderde”. Vrijwel alle media deden daar aan mee. Onzinnige samenzweringstheorieën kregen volop ruimte. Dat de meeste van die theorieën kant nog wal raken, al was het maar omdat ze een gigantische en ook nog eens perfecte organisatie vereisen, bleef meestal onderbelicht.
Maar het ergste is de dramatoon waarmee president Bush en zijn volgelingen, en in hun kielzog de meeste media spreken over “de wereld die voorgoed veranderde”.

Het is domweg niet waar dat de aanslagen op het World Trade Centre de wereld zo ingrijpend veranderden. De wereld is veranderd, ja, maar louter door de volstrekt overspannen reactie van de regering Bush en consorten.

De aanslagen waren vermetel, zeer mediageniek en een buitengewoon grote massamoord. Ook is het akelig om te weten dat er mensen zijn die om ideologische redenen aanslagen plegen op onschuldige burgers. Dat was echter niets nieuws. Er waren al veel terroristische aanslagen geweest. Dat veranderde de wereld niet echt. Dat gebeurde pas doordat Bush’ neoconservatieven hun kans grepen.

Oorlog? Welke oorlog?
Waarom de regering Bush na de aanslagen op de twin towers de “oorlog aan het terrorisme” verklaarde is volstrekt niet te begrijpen. Sterker, het was oerdom, want het gaf de terroristen enorme status. Als de regering Bush de aanslag als een vuige criminele actie had opgevat met de bijpassende terminologie en maatregelen, dan had hij vermeden de terroristen op een voetstuk te zetten door ze de oorlog te verklaren. Ook tegen criminelen kun je passende actie ondernemen*. Daar is geen oorlogsverklaring voor nodig. De oorloogstaal droeg juist bij aan de ‘overwinning’ van de terroristen en diende alleen om de wereld mee te krijgen in het neoconservatieve avontuur van de regering Bush.

Uitholling rechtsstaat
De regering Bush met in haar kielzog vele andere regeringen, hebben de overwinning van de terroristen ook op andere manieren veel groter gemaakt dan ze aanvankelijk was: alleen een bloedbad met bijna drieduizend onschuldige doden. Erg genoeg natuurlijk, maar dat is niet het punt.

In de strijd tegen het terrorisme lappen vele regeringen, de Verenigde Staten voorop, de rechtsstaat aan hun laars. Dat gaf de terroristen opnieuw hun zin: ze zijn er daardoor indirect in geslaagd onze rechtsstaat en dus de westerse samenleving te ontwrichten.

Praktijken zoals het afluisteren van telefoon en e-mail van talloze burgers lijken nu gewoon. Terrorismeverdachten worden veroordeeld op onverifieerbare ‘feiten’, aangeleverd door geheime diensten die niet ter verantwoording kunnen worden geroepen. Ook in Nederland zie je dit gebeuren.

Op Guantánamo zitten nog steeds honderden mensen gevangen, tegen wie geen enkele aanklacht is geformuleerd en zonder dat ze toegang hebben tot rechtsbijstand. Dit begint eindelijk iets te veranderen, al lapt de regering Bush uitspraken van het Amerikaanse hooggerechtshof grotendeels aan haar laars, zodat de veranderingen nog minimaal zijn. Een groot aantal van de gevangenen op Guantámo zijn door Afghaanse premiejagers bij de Amerikanen aangebracht. Voorwaar een wankele basis om ze vast te houden. Een aantal gevangenen van de Amerikanenzijn naar ‘derde’ landen gebracht, waar ze gemarteld worden.

De politie in veel landen, waaronder Nederland, is inmiddels zo zenuwachtig geworden dat er regelmatig dingen mis gaan. In London is een volstrekt onschuldige man doodgeschoten, waarover de politie aanvankelijk uitvoerig loog. Ook worden regelmatig onschuldige mensen opgepakt, ook in Nederland. Dat is misschien niet te vermijden, maar als de politie vervolgens grote moeite heeft om de fouten te erkennen en excuses en compensatie voor geleden schade aan te bieden, dan is er iets ernstig mis. Het gebeurt ook in Nederland.

Het is allemaal tekenend voor het nare klimaat dat Bush en volgelingen geschapen hebben.

Averechts
Verder heeft de ‘oorlog tegen het terrorisme’ van Bush geleid tot een schier uitzichtloze oorlog in Afhanistan. Misschien was deze oorlog aanvankelijk nog te verdedigen, aangezien het Talibanregime onderdak bood aan Al Quaeda, dat achter de aanslagen in New York zat. Maar door een zeer gebrekkige uitvoering (te weinig middelen, geen deugdelijk opbouwplan, veel middelen naar Iraq), begint het er sterk naar uit te zien dat de oorlog in Afghanistan geen vrede brengt en alleen maar bijdraagt aan de haat in de islamitische wereld tegen het westen. In plaats van het terrorisme te bestrijden draagt het er aan bij.

Dat laatste geldt nog veel sterker voor de oorlog in Iraq. Die was om te beginnen al niet te verdedigen. Saddam Hussein had geen massavernietigingswapens en geen enkele band met het terrorisme van Al Quaeda, zoals Bush beweerde. Dat was vóór de oorlog tegen Iraq losbarstte al bekend, maar we liepen passief achter de VS aan.

De Verenigde Staten bleken vervolgens geen plan te hebben voor de wederopbouw van Iraq na de omverwerping van het regime van Saddam Hussein. Amerikaanse militairen treden met grote hardheid op en tonen bar weinig respect voor de bewoners. En dan heb ik het niet alleen over de misstanden in de Abu Ghraib gevangenis, maar ook over de manier waarop huiszoekingen en dergelijke acties werden (en worden) verricht. Gevolg: Iraq, dat geen banden had met terrorisme, is nu een nieuwe focus van haat tegen het westen en een voedingsbodem voor terrorisme.

Onder het mom van diezelfde ‘oorlog tegen het terrorisme’ kreeg Israel nog meer de vrije hand dan het al had voor zijn keiharde beleid tegenover de Palestijnen en recentelijk Libanon. Israels buitenproportionele optreden tegen Hezbollah in Zuid-Libanon en het steeds verder afknijpen van de Palestijnse gebieden dragen in hoge mate bij aan de terechte** woede van veel mensen in de regio en elders. Nog meer voedingsbodem voor radicalisering en terrorisme.

De ‘oorlog tegen het terrorisme’ van Bush en bondgenoten, waaronder het Nederland van de regering Balkenende, werkt dus volstrekt averechts.

Angst
Dit alles, oorlogen die de terroristen alleen maar helpen en de uitholling van de rechtsstaat, worden ons verkocht door angst te zaaien met de op dramatoon uitgesproken mantra dat ‘de wereld voorgoed veranderd is’ na 9|11 en met voortdurend gescherm met vage dreigingen (‘code oranje’) door de autoriteiten. Mensen zijn nu bang voor medemensen met een ‘islamitisch uiterlijk’ (wat is dat?), een onbewaakt pakketje, India’se luchtreizigers met een mobiele telefoon en een medereiziger met een Arabische tekst op zijn T-shirt. Dat is allemaal volstrekt overtrokken en aangeblazen door president Bush en zijn volgelingen. Attent zijn op je omgeving is noodzakelijk, er is een reële dreiging, maar dit slaat ernstig door. We worden zo een akelige samenleving.

Wees toch niet zo bang!
Als je dan ook nog bedenkt dat de kans om betrokken te raken bij een terroristische aanslag verwaarloosbaar is vergeleken bij de risico’s die je in het verkeer loopt, dan zie je dat de wereld inderdaad veranderd is. Niet door de aanslag op het World Trade Centre, maar door de overtrokken reactie daarop en de angst die die zaait.

Het is daarbij diep treurig dat de meeste media vijf jaar na dato nog steeds een echo zijn van de ronkende overdrijvingen, die de machthebbers lanceerden na 9|11. Iets afstandelijker naar de wereld kijken zou ons veel rust geven. Minder drama, minder achter populistische uitspraken aanlopen en meer analyse. Het zou allemaal goed zijn voor ons collectieve welzijn. Maar ja, (opgeklopte) emotie scoort beter. Volgen is gemakkelijker dan zelf nadenken.

Literatuur
Max Rodenbeck How terrible is it? in New York Review of Books, 30 november 2006
Louise Richardson What terrorists want: understanding the enemy, containing the threat, Random House
John Mueller Overblown: how politicians and the terrorism industry inflate national security threats and why we believe them, Free Press
David Cole en Jules Lobel Less safe, less free: Why America is losing the war on terror, New Press

* Omdat de discussie over 9/11 in hoge mate is vertroebeld door de kretologie van de regering Bush dat “wie niet met ons is, is tegen ons”, moet ik hier maar even expliciet zeggen dat maatregelen tegen terrorisme natuurlijk wel nodig zijn. Krachtige maatregelen, ook prima. Extra controles, extra middelen voor de verantwoordelijke diensten, allemaal uitstekend, mits gericht en niet in het wilde weg. Gooi echter niet het kind met het badwater weg door de rechtsstaat uit te hollen, want dat is een nieuwe aanslag op onze samenleving. En vanzelfsprekend, althans dat zou het moeten zijn: naast repressie ook preventie. Geef de armen in de wereld, de Palestijnen en onze islamitische medeburgers, oftewel alle wereldburgers eindelijk een eerlijke kans.

** Terechte woede betekent nog niet dat (zelfmoord)aanslagen tegen onschuldige burgers terecht zijn. Begrip voor de Palestijnse wanhoop die leidt tot dergelijke aanslagen als reactie op het harde en buitensporig gewelddadige beleid van Israel, is niet hetzelfde als de aanslagen goed praten. Zie Robert Fisk The great war for civilization.

Meer mediacommentaren | Meer opinie | Contact