Boeken voor Braziliëgangers

Bert Ernste

Laatste aanvullingen:

* Roberto Muylaert - Alarm!
Braziliaanse oorlogsroman.

* Arthur Japin - De gevleugelde
Over luchtvaartpionier Alberto Santos-Dumont.

* Joe Thomas - Paradise City (detective)
Een moordmysterie in een stad met contrasten en corruptie.

* Paulo Setúbal - Johan Maurits van Nassau
Over de strijd van Portugezen en Brazilianen tegen de Hollandse overheersing van Brazilië.

* Nicolaas Verschuur - Brieven uit Brazilië
Over het avontuurlijke leven van Verschuur, die onder meer de Braziliaanse binnenlanden introk rond 1900.

Fictie
Eerst vertaalde literatuur, want het is het mooist om het van Brazilianen zelf te horen.

* Paulo Setúbal - Johan Maurits van Nassau
Over de strijd van Portugezen en Brazilianen tegen de Hollandse overheersing van Brazilië.

* João Ubaldo Ribeiro - Brazilië, Brazilië
Een echte aanrader. Na een wat taaie start een meeslepend epos over het Braziliaanse volk van de zeventiende eeuw, toen Nederland vaste voet in Brazilië probeerde te krijgen, tot heden.

* Maria Alice Barroso - o.a. Zeg zijn naam en ik vermoord hem
Over het zware leven in de binnenlanden in de koloniale tijd, erg mooi.

* Graciliano Ramos - Angst
Over het kwellende leven van de Braziliaanse kantoorklerk Luis da Silva. Speelt in het Noordoosten van Brazilië.

* Rubem Fonseca, Grote kunst
Over de onderwereld van Rio.

* Chico Buarque de Holanda (de zanger | componist), Onrust
Over het moderne grotestadsleven in Brazilië. Vond ik niet geweldig.

* Jorge Amado - Gabriela
Over het leven van een keukenmeisje van een rijke arabier, ergens in een stadje in Brazilië. Is ook als telenovela (soapserie) op tv geweest. Lichter, lekker weg lezend, (daarom?) door sommigen niet als literatuur beschouwd.

* Jorge Amado - Teresa Batista, de hoer van Bahía

* Jorge Amado - Tocaia Grande, kroniek van een zondige stad
Die Nederlandse ondertitel ‘zondige stad’ is misleidend. Het gaat over de wording van een stadje in het binneland van Brazilië. Inderdaad is er nauwelijks wet en gezag, en zijn er hoeren, maar het gaat vooral over het samenleven van mensen onder primitieve omstandigheden. Pas in het laatste hoofdstuk, als er paters naar het stadje komen, blijkt iedereen in zonde te leven - volgens de paters dan, waarvan er een uit Nederland komt en Theun heet.

* João Guimarães Rosa - Diepe wildernis: de wegen
In dit boek vertelt een grootgrondbezitter over zijn leven als bandiet. De Volkskrant noemde het boek “een monument”.

* Euclides da Cunha - De binnenlanden
Fascinerend boek over de (echt gebeurde) religieus geïnspireerde en sociale opstand van arme sloebers in Noordoost-Brazilië aan het eind van de negentiende eeuw. De opstand werd bloedig onderdrukt. Ik noem het boek hier onder fictie. Mijn editie noemt het een meesterwerk van de Braziliaanse literatuur, maar het is ook een feitelijk verslag van de oorlog van Canudos met uitvoerige beschrijvingen van de situatie in de binnenlanden. De toenmalige Braziliaanse elite had geen idee hoe het leven daar was.

* Milton Hatoum - Twee broers
Speelt in Manaus in 1945 en is een psychologische roman over liefde, jaloezie, taboes en wraak, maar ook een hommage aan de stad en aan het duizelingwekkende landschap van Amazonië, met al zijn verschillende mensen, dieren, geuren en kleuren. De hoofdpersonen zijn van Libanese afkomst. Brazilië is een immigratieland.

* Joe Thomas - Paradise City (detective)
Een moordmysterie in een stad met contrasten en corruptie.

* Jean-Christophe Rufin - Braziliaans rood (Rouge Brésil)
Over Franse pogingen een kolonie te vestigen aan de baai, waar nu Rio de Janeiro ligt. Geeft een boeiend beeld van de contacten met de indianen en het koloniale denken.

* Mario Vargas Llosa - De oorlog van het einde van de wereld
Over dezelfde geschiedenis als De binnenlanden. Dit boek van de Peruaanse schrijver Vargas Llosa is wel boeiend, maar het feit dat hij Euclides da Cunha het hele boek door “de journalist met het brilletje” noemt, ging mij irriteren.

* Errol Lincoln Uys - Het Groene paradijs (In het Engels: Brazil)
Voor wie op een gemakkelijke manier meer dan 500 jaar geschiedenis van Brazilië tot zich wil nemen. Het is wel een beetje geschreven naar de ‘paperbackformule’. De karakters komen niet heel erg tot leven, maar het leest lekker weg en is omvattend. Het boek begint in 1490, vlak voor de komst van de Portugezen en het eindigt halverwege de vorige eeuw.

* Bruce Chatwin - De onderkoning van Ouidah
Roman over Braziliaanse slavenhandelaar in West-Afrika. Gebaseerd op ware historie.

Van Nederlandse bodem:

* J.P. Risseuw - Donja Saskia en haar prins
Roman over Nederlands Brazilië

* Bep Vuyk - Een broer in Brazilië
Misschien hoort dit boek eigenlijk onder non-fictie thuis. Het is gebaseerd op een reis van de schrijfster naar haar broer in Brazilië in de jaren zeventig van vorige eeuw. Het boek geeft een interessant beeld van het toenmalige Brazilië, mede door de vergelijking met Nederlands Indië. Brazilië had toen nog koloniale trekken. Verder is het een afrekening van Bep Vuyk met haar jeugd in Indië.

* Vinco David - Achter het riet
Roman die speelt in Nederlands Brazilië.

* Hannes Meinkema, Mooie horizon
Journaliste Lydia reist naar Belo Horizonte in Brazilië. Alles wat haar houvast gaf, komt op losse schroeven te staan.

* Marion Bloem, Rio
Over de reis van Gelgel in het onmetelijke Brazilië, haar ervaringen met de mannen die haar vergezellen en die ze ontmoet.

Non-fictie

* David Grann - The lost city of Z. Over de zoektocht naar beschavingen in het regenwoud en mensen die daarbij het leven lieten.

* Ben N. Teensma - Suiker, verfhout & tabak. Het Braziliaanse handboek van Johannes de Laet
Een handboek voor de Westindische Compagnie bij de verovering van Portugees Brazilië.

* Ineke Holtwijk - Kannibalen in Rio
Ondanks de titel gaat het over heel Brazilië gaat en stipt heel veel aspecten aan. Een aanrader.

* Ineke Holtwijk - Rooksignalen
Wie begaan is met het lot van de indianen in Brazilië moet zeker dit boek lezen. Het geeft een fascinerende beschrijving van de zoektocht naar geïsoleerde stammen en kleine groepjes indianen en de grote dilemma’s waar de Braziliaanse overheid voor staat. Moet je de indianen in de blanke maatschappij opnemen, moet je ze hun eigen leven laten leiden (ze in isolement laten leven), of is er een gulden middenweg? Terecht merkt Holtwijk op dat we in het westen soms een te veel geïdealiseerd beeld hebben van de indianen.
Het boek maakt je overigens niet erg optimistisch over de uitkomst, maar dat maakt het niet minder indrukwekkend. Zie ook De indiaan die een televisie wilde en Zagen van de ordeloosheid.

* Annette Haddad en Scott Doggett (redactie) - Brazil, true stories of life on the road
Een uitstekend reisboek met diepgang (geen reisgids!), dat heel veel aspecten van Brazilië belicht in ruim 50 korte hoofdstukken.

* Alma Guillermoprieto - Samba
Uitstekend boek over de magie van carnaval.

* August Willemsen - Braziliaanse brieven
Al wat ouder, maar nog steeds zeer leesbaar boek, waarin de bekende vertaler August Willemsen beschrijft wat hij meemaakte, toen hij in Brazilië ging wonen.

* Charles Boxer - De Nederlanders in Brazilië 1624-1654
Over de periode dat de Hollanders vaste voet kregen in Recife en omstreken. Zeer lezenswaard. Zie ook Calabar, verrader of idealist?

* José Antônio Gonsalves de Mello - De Nederlanders in Brazilië 1624-1654
Klassieker over de invloed van de Hollandse bezetting op het leven en de cultuur in Noordoost-Brazilië.

* Dr. C.M. Schulten - Nederlandse expansie in Latijns Amerika.

* E. Cabral de Mello, De Braziliaanse affaire. Portugal, de Republiek der Verenigde Nederlanden en Noordoost Brazilië, 1641-1669
Over het diplomatieke steekspel rond de Vrede van Münster (1648) tussen de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën en Portugal - met als medespelers Spanje, Frankrijk en Engeland en als inzet de ongekende rijkdommen van Brazilië.

* Albert Eckhout Een Hollandse kunstenaar in Brazilië
Een rijk geïllustreerde uitgave over leven en werk van de schilder Albert Eckhout. Samen met de Haarlemse landschapschilder Frans Post was Eckhout in Brazilië werkzaam aan het hof van Johan Maurits, graaf van Nassau-Siegen.

Over de latere Nederlanders in Brazilië:

* F. Bosch - Een Hollandse boer in Brazilie vertelt

* Henk Klein Gunnewiek - Herinneringen van een emigrant. Holambra, Brazilië

* Nicolaas Verschuur - Brieven uit Brazilië
Over het avontuurlijke leven van Verschuur, die onder meer de Braziliaanse binnenlanden introk rond 1900.

* Harald S. van Straten - Hollandse pioniers in Brazilië
Zowel over de periode 1624-1654 als de groepskolonisaties in de 20ste eeuw.

Nog een paar heel verschillende onderwerpen:

* I.I.M. Lammertink - Gekleurd door Brazilië. Een waar gebeurd adoptieverhaal.

* Wim Hornman - Rioolratten
Over verschopte jeugd in Brazilië.

* Alex Bellos - Futebol Brazilië met hart en ziel.
De kunst, de spelers, de mythes, de legendes, de teams, de geschiedenis, de supporters, de romantiek, de teleurstellingen van het Braziliaanse voetbal.

* Alex Shoumatoff - De man van het regenwoud. De moord op Chico Mendes en het Braziliaanse regenwoud.

* C. Levi-Strauss - Het trieste der tropen
Een klassieker, vooral beroemd vanwege de beschrijving van het leven van Braziliaanse indianen.

Meer Brazilië | Index artikelen