~ Losse notities Brazilië ~
1 
* Kiest Brazilië een extreemrechtse president?
2018/10 - Vandaag (28 oktober 2018) is de tweede ronde van de Braziliaanse presidentsverkiezingen en van deelstaatgouverneurs. (Foto van stemlokaal, groter door erop te klikken.) Volgens de peilingen maakt de extreemrechtse kandidaat Jair Bolsonaro een grote kans president te worden, al liep zijn rivaal Fernando Haddad volgens de peilingen nog wel in.
Met Bolsonaro zou Brazilië kiezen voor een extreemrechtse president, die het generaalsbewind (1964 - 1985) en zijn martelingen toejuicht en zeer vrouwonvriendelijk, homofoob en racistisch is. Lees bijvoorbeeld: Brazilië flirt met terugkeer naar de militaire dictatuur (NRC).
De Arbeiderspartij (PT) van Fernando Haddad heeft veel van zijn immense populariteit onder president Lula en diens opvolger Dilma Rousseff verspeeld door grootscheepse corruptie (overigens ook onder andere partijen zéér wijd verbreid) en door een grote desinformatiecampagne. Zo zijn er veel Brazilianen, die menen dat de Arbeiderspartij communistisch is, terwijl Lula en Rousseff hooguit gematigde sociaaldemocraten waren. De banken verdienden nooit zoveel geld als onder het bewind van deze zogenaamd communistische partij.
Het ergste is nog dat extreemrechts met zijn homofobie, vrouwonvriendelijkheid en verering van het onderdrukkende militaire regime van 1964 - 1985 nu normaal lijkt te zijn geworden.
Voor wie Portugees leest, dit is een lange, maar erg goede samenvatting van het punt waarop Brazilië zich bevindt: Aos indecisos, aos que se anulam, aos que preferem não (El País Brasil).
* Braziliaanse pindakaas: powerfood
2016/09 - Jaren geleden schreef ik dat ik blij was in Brazilië goede (ongezoete) pindakaas te hebben gevonden. Als je langer in het buitenland verblijft, krijg je vaak zin in bekende smaken ‘van thuis’.
Dit jaar kon ik mijn vertrouwde pindakaas in Brazilië niet meer vinden.
Na het nodige zoeken ontdekte ik dat pindakaas (pasta de amendoim) hier nu tot de
superfoods (‘fitness food’) wordt gerekend en ook verkocht wordt in
winkels die voedingssupplementen en energiedranken verkopen. De verpakking is aan
deze nieuwe markt aangepast, de pindakaas is dezelfde.
Ik vind het maar vreemd staan op mijn ontbijttafel, die kreet ‘Power 1
One’. Toch anders dan de pindakaas van Arretje Nof, het reclamefiguurtje van
Calvé.
De achternaam van Arretje is de afkorting van Nederlandse Oliefabriek. Johan
Fabricius schreef een aantal boekjes over hem.
* Fotograferen in Brazilië (Veiligheid in Brazilië 8)
2014/01 - In een reactie op deze foto uit Rio de Janeiro (hiernaast klein) stelde een reageerder dat je in sommige landen geen telelens kunt gebruiken. De foto is duidelijk met groothoek genomen zoals de vallende lijnen van de gebouwen laten zien. De opmerking zette me aan het denken. Hoe is het eigenlijk om te fotograferen in Brazilië?
De eerste regel in Brazilië is dat je niet met dure spullen ‘te
koop’ moet lopen. Nou is dat wat betrekkelijk, want je ziet met enige
regelmaat Brazilianen lopen met een dikke spiegelreflex en met grote regelmaat
met compactere fotocamera’s, iPhones en wat dies meer zij. Het valt
misschien wel mee met de diefstal- | overvalrisico’s in Brazilië,
vooral op drukkere plekken. Toch laat ik mijn grotere superzoomcamera (ik heb
geen spiegelreflex) meestal thuis in Brazilië. Uitgaande van het feit dat
veel mensen tegenwoordig een compactcamera en|of slimfoon hebben, gebruik ik
op straat meestal ook een compactcamera (met nog altijd een respectabel zoombereik
van 20x). Zo’n camera valt tegenwoordig niet meer zo op.
Ik heb me wel aangewend om even om mij heen te kijken, voordat ik de camera
uit mijn broekzak trek, want laten we wel wezen: er is ondanks de toegenomen
welvaart in Brazilië nog steeds een grote groep die zijn geld verdient met
de misdaad. Een straatjochie dat ons een tijdje min of meer volgde in Rio,
hield ik scherp in de gaten en ik wachtte voor de zekerheid even met het maken
van foto’s. Overdreven? Misschien wel, als je om je heen Brazilianen
vrolijk foto’s ziet knippen, maar ik blijf voorzichtig. (Ik ben in
Brazilië twee keer overvallen, overigens verspreid over een periode van meer
dan twintig jaar.
Meer over
veiligheid in Brazilië.)
Nog even over het fotograferen zelf. In de Tropen kun je, zeker hartje zomer (winter in Nederland), beter niet in vol zonlicht fotograferen tussen ruwweg 11 en 15 uur. Het licht is dan erg hard (contrastrijk), al kunnen digitale camera’s mede door de vele mogelijkheden van bewerking achteraf daar wel beter mee overweg dan de ouderwetse fototoestellen met film. Overigens houd ik mij zelf niet zo erg aan die regel, want vaak kom je niet terug op de betreffende plek en dan heb ik liever die harde foto van wat ik mooi vond dan helemaal geen foto. En zoals gezegd: vaak valt het resultaat na bewerking nog wel wat mee.
Voor het overige is fotograferen natuurlijk overal hetzelfde. Goed kijken,
de tijd nemen om een goede compositie te vinden en dan pas afdrukken. Bij
digitale fotografie is de verleiding groot om maar te blijven knippen, maar
even de tijd nemen geeft betere foto’s en dan hoef je minder foto’s
van hetzelfde te maken. Dat scheelt thuis bij het kiezen en bewerken heel veel
tijd. Hoe veel mensen hebben inmiddels virtuele schoenendozen vol met talloze
onuitgezochte digitale foto’s?
* Braziliaanse opera: Carlos Gomes’ ‘Il Guarany’
2014/01 - Bij het Teatro Municipal (Gemeentelijk Theater) in Rio de Janeiro staat dit standbeeld van Antônio Carlos Gomes, de enige niet-Europese componist die in de hoogtijdagen van de Italiaanse opera in Europa succes had met zijn operas.
De bekendste is Il Guarany (of in het Portugees O Guarani) naar het boek van José de Alencar over een indiaan die het leven van de dochter van een Braziliaanse edelman redt. Een typisch negentiende-eeuws, romantisch verhaal.
In 1994 bracht Placido Domingo samen met cineast Werner Herzog de opera opnieuw op de planken. The Independent schreef een interessant verhaal over de voorbereidingen en première.
Voor de liefhebbers: beluister deze nieuwe versie
hier.
* ‘Kennedy wilde Brazilië binnenvallen’
2014/01 - ‘Kennedy wilde Brazilië binnenvallen’ berichtte De Volkskrant eerder deze week. “De Amerikaanse president John F.Kennedy (1917-1963) overwoog serieus in 1963 Brazilië binnen te vallen om zijn linkse Braziliaanse ambtgenoot João Goulart (1918-1976) ten val te brengen. (...) Kennedy werd in november vermoord en Goulart werd in 1964 door zijn eigen leger afgezet.”
Het bericht in De Volkskrant is nogal kort en verder zoeken levert weinig op buiten de Braziliaanse bronnen. Bijvoorbeeld dit artikel in de Braziliaanse editie van El País en de bron van de onthullingen.
‘Onthullingen’ is overigens betrekkelijk, want dat de Verenigde Staten een dikke vinger in de pap hadden bij de staatsgreep in Brazilië van 1964 was al wel bekend. Dat de Verenigde Staten een militaire interventie overwogen is in dat opzicht een (interessant) detail.
Zie verder deze film over de Amerikaanse inmenging in Brazilië.
Op de foto schudt president Kennedy de hand van president Goulart in 1962.
(Bron)
* Schoonmoeders tong en kamelenspeeksel
2013/12 - De Braziliaanse zoetwaar op de foto heet Lingua de sogra (Schoonmoeders tong).
De Portugeestalige keuken kent vele fraaie namen voor zoetigheid. Zo is er bijvoorbeeld Toucinho do ceú (Spekje van de hemel, een soort marsepeinpudding), Baba de camelo (Kamelenspeeksel, een caramelmousse) en Baba de moça (Meisjesspeeksel, soort vla van eierdooiers, cocosmelk en suikersiroop).
Verder heb je Papos de anjo (Engelenonderkinnen, in de oven gebakken eierdooiers met siroop), Beijinhos de freira (Nonnenzoenen, bolletjes van eierdooiers, gepelde amandelen en suiker) en Barriga de freira (Nonnenbuik, pasteitje van eieren, brood, suiker). Er zijn er vast meer.
De religieuze invloed op de namen van de zoetwaar (nonnen, engelen, hemel) gaat terug op de 17e en 18e eeuw, toen het in Portugal vooral de kloosters waren die zoetwaren bereidden.
De zeer zoete smaak van de Portugezen zou een Moorse invloed zijn uit de tijd
van de Noord-Afrikaanse bezetting van van Zuid-Europa. De Portugezen
brachten deze voorkeur mee naar Brazilië, dat tot begin 19e eeuw een
Portugese kolonie was.
* Wettelijke voorschriften
2013/11 - Brazilië kent goede wetten. Zo goed en gedetailleerd dat procederen in het land een langdurige zaak is. Dat komt overigens ook door de traagheid van de rechtbanken, die op het gebied van automatisering sterk achter lopen. De handhaving is een ander verhaal.
Bijgaande foto laat zien waar te gedetailleerde wetten toe leiden. Op de stoel voor mij in de bus tussen twee steden in Brazilië staat:
‘Volgens Wet nr. 29224 van 15 juli 1996 en Wet nr. 10.167 van 27 december 2000 IS HET NIET TOEGESTAAN TE ROKEN in dit voertuig.’
Een simpel bordje ‘verboden te roken’ volstaat blijkbaar niet.
Eerder zag ik al eens een propagandabord van de overheid, dat een investering van meer dan een miljoen tot op de cent nauwkeurig vermeldde.
* Zieltjes winnen
2013/04 - Pater José de Anchieta, hier afgebeeld bij het kerstenen van indianen, is in Brazilië een iconische figuur. De Spaanse missionaris en jezuiet speelde samen met de Portugese jezuiet Manuel de Nóbrega een grote rol bij het begin van de Portugese kolonisatie van Brazilië. Anchieta wordt beschouwd als een van de stichters van São Paulo (1554) en Rio de Janeiro (1565).
Je komt de naam Anchieta dan ook overal in Brazilië tegen, net als standbeelden en andere monumenten voor hem. De foto laat het voetstuk zien van het standbeeld van Anchieta voor de kathedraal van São Paulo. Een van de twee grote wegen van São Paulo stad naar de kust is de Rodovia Anchieta. In het kustplaatsje Itanhaém (SP) is een speciale, 220 meter lange loopbrug gebouwd naar een rotspartij, die bekend staat als het Bed van Anchieta (Cama de Anchieta). Daar zou de pater overnacht hebben. Het is een ruim, maar wel hard bed.
Ik probeer mij altijd voor te stellen hoe die eerste contacten met de inheemse
bevolking eeuwen terug verliepen. Men had toen niet de beschikking over de overdaad
van informatie, die we nu hebben. Wie in onbekende streken aan land ging, wist
vrijwel niets van de lokale omstandigheden. In de roman
Braziliaans rood
(Rouge Brésil) van Jean-Christophe Rufin over Franse pogingen een
kolonie te stichten in de baai bij wat nu Rio de Janeiro is wordt dat fraai verteld.
* Hollands meisje in Brazilië
2013/03 - Het Braziliaanse merk merk Batavo voor zuivelproducten heeft een Nederlandse oorsprong. Het waren Nederlandse immigranten in Carambeí in de Braziliaanse deelstaat Paraná, die het merk lanceerden.
De Hollandse komaf is nog te zien in het logo met het Hollandse meisje in klederdracht en de naam Batavo, die uiteraard terug gaat op de Batavieren of Bataven, maar het merk is inmiddels verkocht aan Parmalat.
De Hollandse kolonie in Carambeí bestond in 2011 honderd jaar.
Trouw besteedde er uitvoerig
aandacht aan.
* Bus door Atlantisch regenwoud
2013/03 - In de zomer loopt de miljoenenstad São Paulo tijdens vakanties en lange weekeinden altijd leeg. Althans, het is dan een stuk stiller in de stad. De Paulistanos trekken bij die gelegenheden massaal richting kust. (Paulistanos: mensen uit São Paulo stad; Paulistas: mensen uit de deelstaat São Paulo.) Het is daar dan druk, lawaaiig en de prijzen gaan tijdelijk omhoog. Zoals overal ter wereld in toeristengebieden tijdens het hoogseizoen.
Twee grote wegen (rodovias) verbinden de stad São Paulo met de kust: Anchieta en Imigrantes. Die lopen vanaf de hoogvlakte, waar São Paulo ligt (iets van 800 meter boven de zeespiegel) via een natuurgebied met Atlantisch regenwoud naar de kust. Op de foto een blik op dat woud vanuit de bus.
Treinen zijn er weinig in Brazilië. Het meeste vervoer op de lange afstand gaat per vliegtuig of met de bus.
* Speciale zitplaatsen voor dikke mensen
2013/02 - Op de perrons van de metro van São Paulo en in de treinen zijn speciale, dubbelbrede zitplaatsen voor dikke mensen. Er hangt een bordje bij dat uitlegt dat de bankjes gereserveerd zijn voor mensen met een b.m.i. (body mass index) van boven de veertig. Dan hebben we het over ziekelijk overgewicht. Hoewel veel Brazilianen kampen met hun gewicht (bijna de helft is te zwaar) heb ik de brede bankjes nog weinig gebruikt zien worden. Toevoeging augustus 2019: Voor wie Portugees leest: uitgebreid artikel over obesitas.
Naast de bankjes op het perron een zuil met twee knoppen: een om informatie te vragen en met de andere kunnen mensen met een beperking hulp inroepen. Vaak staat de hulp overigens al te wachten op het perron, omdat deze van tevoren is geregeld.
* Help, ze eten het huis op!
2013/01 - In de Tropen is er meer ongedierte dan in gematigde klimaten. In vochtige warmte gedijen veel creepy crawlies (enge kruipertjes), zoals de Engelsen allitererend zeggen. Hieronder schreef ik al over de kakkerlak.
Ook termieten, die cellulose eten en daarom vaak (ten onrechte) houtworm worden genoemd, doen het goed in warme klimaten. Bij de eerste sporen is het zaak om ze grondig aan te pakken, als je niet wilt dat de dakbinten, -latten en ander hout in je huis worden opgegeten, zoals bij de plank op de foto. Vaak ziet het houtwerk er nog prima uit. De termieten laten de buitenkant vaak vrijwel intact, terwijl het binnenwerk grotendeels opgegeten is. Je kunt de plank of balk dan zonder veel inspanning breken, zo broos is die.
Helaas wordt bij de bestrijding veel gif gebruikt, zowel in de ruimtes onder het dak, als in de elektriciteitsbuizen, achter plinten en kozijnen en via gaten in de vloer in de grond aan weerszijden van alle muren. Althans zo gaat dat bij de zogenoemde cupim de solo (bodemtermiet) hier in Brazilië, een zeer schadelijk soort die vanuit de aarde om en onder het huis komt.
Overigens is het wat ongedierte betreft ook een beetje wat je gewend bent. Ik ontmoette ooit een IJslandse, die Nederland vergeven vond van de insecten. Op IJsland zijn er heel weinig, waardoor zij zich in Nederland voelde, zoals wij soms in de Tropen.
1